Nagroda Nobla przyznawana jest od 1901 roku. Ufundował ją Alfred Nobel, szwedzki przedsiębiorca i wynalazca dynamitu, który niemal cały ogromny majątek postanowił przeznaczyć na – jak sam pisał – „najważniejsze i najbardziej przełomowe odkrycia lub opracowania w szerokim zakresie wiedzy i postępu”.
Laureaci otrzymują złoty medal z wizerunkiem fundatora nagrody, Alfreda Nobla, oraz kaligrafowany dyplom. Od 2023 roku to także najwyższa w historii kwota pieniężna, 11 mln koron szwedzkich (około 4,2 mln zł). O tym, kto zostanie wyróżniony, decydują komitety złożone z naukowców i autorytetów na podstawie nadesłanych nominacji. Wskazane przez Nobla kryterium wyboru to odkrycia i osiągnięcia przynoszące ludzkości największe korzyści. Nominacje i dokumenty dotyczące wyboru pozostają tajne przez 50 lat.
Ggremium szwedzkiego Instytutu Karolinska w poniedziałek ogłosił werdykt w sprawie nagrody w dziecinie medycyny lub fizjologii. Otrzymali ją Victor Ambros i Gary Ruvkun za odkrycie mikroRNA i jego roli w „posttranskrypcyjnej regulacji genów”.
Komitet Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk ogłosi laureata z fizyki we wtorek (8 października), a w środę (9 października) z chemii. W ubiegłym roku przez przypadek, jak później tłumaczono, służby prasowe rozesłały na kilka godzin przed oficjalnym werdyktem komunikat, że Nagrodę Nobla z chemii otrzymują trzej naukowcy z USA: Moungi G. Bawendi, Louis E. Brus oraz Aleksiej Jekimow. Badaczy doceniono za odkrycie i syntezę kropek kwantowych, najmniejszych cząstek w nanotechnologii.
Literacka Nagroda Nobla - kiedy przyznanie?
Literacką Nagrodę Nobla przyzna Akademia Szwedzka w czwartek (10 października). Tego dnia dziennikarzami z całego świata wypełni się sala Starej Giełdy na Starym Mieście w Sztokholmie, gdzie mieści się siedziba Akademii. Sekretarz tej instytucji Mats Malm otworzy drzwi, wyjdzie na podest i ujawni decyzję z krótkim uzasadnieniem – bywa, że w kilku językach, w tym w języku noblisty.
Po skandalu spowodowanym wpływami skazanego za gwałty Francuza Jean-Claude'a Arnaulta, męża członkini akademii, Akademia Szwedzka w 2018 roku wstrzymała na rok przyznanie nagrody. W związku z tym w 2019 roku wyjątkowo ogłoszono dwie nagrody Nobla, w tym dla Olgi Tokarczuk.
Uwaga świata w piątek (11 października) na jeden dzień przeniesie się do Oslo, gdzie pięcioosobowy Norweski Komitet Noblowski ogłosi laureata Pokojowej Nagrody Nobla. Jak poinformowano na początku października, w tym roku zarejestrowano łącznie 286 kandydatur (197 osób oraz 89 organizacji), czyli nieco mniej niż zwykle.
W poniedziałek 14 października w Sztokholmie Królewska Szwedzka Akademia Nauk ogłosi laureata Nagrody Nobla z ekonomii, dziedziny niewymienionej w testamencie Nobla. Z tego powodu przyznawany od 1969 roku laur formalnie nazywa się Nagrodą Banku Szwecji im. Alfreda Nobla i jako jedyny finansowany jest z funduszy szwedzkiego banku centralnego.
Tokarczuk dowiedziała się w aucie
Nobliści o werdykcie dowiadują się na chwilę wcześniej, najczęściej telefonicznie od sekretarzy poszczególnych komitetów. Bywa, że z uwagi na różnicę czasu niektórzy są budzeni w środku nocy lub jest im trudno rozmawiać. Do Tokarczuk zadzwoniono, gdy pisarka jechała samochodem na targi książki w Niemczech.
Uroczystość wręczenia nagród odbywa się corocznie 10 grudnia w rocznicę śmierci Nobla, w Sztokholmie i Oslo. Wówczas obowiązkiem każdego z noblistów jest wygłoszenie odczytu, będącego warunkiem otrzymania nagrody pieniężnej. Z laureatem literackiego Nobla z 2016 roku Bobem Dylanem, który odmówił przyjazdu do Sztokholmu, miesiącami trwały negocjacje, w jaki sposób spełni ten obowiązek. Kwestie przelewu bankowego omawiane są w zaciszu gabinetu prezesa Fundacji Noblowskiej.
Nagrody Nobla - transmisje w TVP
Telewizja Polska zaprasza na transmisje z ogłoszenia tegorocznych laureatów Nagrody Nobla. Wszystkie relacje i wejścia na żywo ze Sztokholmu i Oslo widzowie obejrzą w TVP Nauka. Ponadto równolegle widzowie TVP Kultura będą mogli obejrzeć ceremonię ogłoszenia laureata w dziedzinie literatury, a widzowie TVP Historia – Pokojowej Nagrody Nobla. Obszerne relacje z najważniejszych wydarzeń Tygodnia Noblowskiego także w TVP Info i TVP World.
Transmisje ogłoszenia laureatów Nagrody Nobla poprzedza Studio Noblowskie, w którym gośćmi są polskie wybitne naukowczynie i naukowcy z dziedzin, w których ogłaszani są laureaci. Wśród nich między innymi prof. Agnieszka Chacińska, prof. Magdalena Stobińska, dr Monika Koperska, prof. Marek Godlewski, prof. Wacław Gudowski, prof. Konrad Rejdak i wielu innych. Przybliżą oni widzom najważniejsze dokonania światowych i polskich naukowców z danej dziedziny – próbując przewidzieć, komu w tym roku przypadną noblowskie laury. TVP Nauka w Sztokholmie i Oslo będzie miała swojego wysłannika, który specjalnie dla widzów telewizji publicznej na gorąco zbierze komentarze od członków Komitetu Noblowskiego oraz najwybitniejszych postaci światowej nauki.
